Inhoudsopgave
Definitie van een montagehandleiding
Een eensluidende definitie van een montagehandleiding valt niet zomaar 1-2-3 te geven. Dat komt omdat het woord “handleiding” in veel gevallen een te zware aanduiding is voor een gevouwen A4- of A3-vel.
Inderdaad is een montagehandleiding in de meeste gevallen geen boekwerk, maar een vel papier. Vandaar dat de Amerikanen en Britten niet spreken over een handleiding, maar een verzameling losse instructies (“installation instructions” of “assembly instructions”). Iedereen kent wel de IKEA-instructies op een groter of kleiner vel papier om een stoel of tafel in elkaar te zetten. Het woord “montagehandleiding” is voor zo’n verzameling van instructies inderdaad overdreven.
Toch gebruiken de Amerikanen en Britten ook de term “assembly manual”, de letterlijke vertaling van “montagehandleiding”. Dan moet er echter wel sprake zijn van complexe producten die een flink aantal montage-instructies met zich meebrengen. Zo’n flink aantal instructies kan niet zonder een (lijvig) boekwerk. Zo zijn er (echte!) vliegtuigen en auto’s als bouwpakket te koop.
Maar ook het in elkaar te zetten LEGO-VW-bus veronderstelt een compleet boekwerk met louter montage-instructies. Het zou goed kunnen zijn dat speelgoed uiteindelijk de meeste montagehandleidingen met zich meebrengt in de zin van: complete boekwerken. LEGO levert dan boekwerken voor VW-bussen en trucks. IKEA levert papiervellen voor bedden, banken, tafels, stoelen en wandmeubels. In beide gevallen spreken we in de volkmond van een “montagehandleiding”.
Kenmerken van een goede montagehandleiding
Hoe valt een goede montagehandleiding te onderscheiden van een niet zo goede, of zelfs van een ronduit slechte? Eigenlijk is die vraag niet moeilijk te beantwoorden. Een goede montagehandleiding bestaat uit zoveel illustraties als nodig zijn. Een slechte montagehandleiding bestaat hoofdzakelijk uit tekst.
Een goede montagehandleiding bestaat dus uit minimaal één illustratie. Die illustratie(s) laat (laten) de benodigde acties zien. Hierbij moeten drie zaken duidelijk naar voren komen:
- de onderdelen inclusief de herkenbaarheid van bevestigingsmaterialen zoals schroeven;
- de acties die nodig zijn om die onderdelen aan elkaar te bevestigen en
- de context: waar horen de onderdelen ten opzichte van de andere onderdelen?
Illustraties bij een montagehandleiding
Waarom bestaat een goede montagehandleiding uit getekende illustraties en niet uit foto’s? In foto’s is het lastig om nadrukken te leggen op bijvoorbeeld goed herkenbaar gemaakte bevestigingsmaterialen. Ook zijn acties minder goed in een foto aan te geven: pijlen die acties aangeven vallen makkelijk weg tegen de achtergrond van een foto. Het belangrijkste voordeel van een illustratie ten opzichte van een foto is echter dat een illustratie het mogelijk maakt om de relevante onderdelen en acties te isoleren. Dat scherpt het begrip.
Een goede montagehandleiding bestaat uit zoveel illustraties als nodig is. Het is mogelijk de montage van een bed in een enkele illustratie te vatten. Stel echter dat een rugleuning van een stoel uit twee aparte onderdelen bestaat, een fijnmazig geraamte en een zachte bekleding. Dan heeft de illustrator van een montagehandleiding eigenlijk geen keuze. De rugleuning verdient dan een aparte illustratie waaruit blijkt hoe je de bekleding aan het geraamte bevestigt. Bestaat het zitvlak van de stoel wellicht ook uit verschillende onderdelen (bijvoorbeeld een zitvlak en daarop een ingebed kussen)? Dan is opnieuw een extra illustratie nodig. Illustraties van apart samen te stellen onderdelen gaan in volgorde voor op de centrale tekening. De centrale tekening is de uiteindelijke illustratie waarin alle samengestelde onderdelen samenkomen om het uiteindelijke geheel te vormen.
Waarom is deze duidelijke opdeling en deze duidelijke volgorde van belang? Omdat de gebruiker op deze manier geen overladen gevoel krijgt. In een volgestopte illustratie raak je makkelijk de weg kwijt.
Voorbeeld van een slechte montagehandleiding
Wat is een voorbeeld van een slechte montagehandleiding? Daarover kunnen we kort zijn.
Een slechte montagehandleiding bestaat voornamelijk uit tekst. “1. Draai de korte schroeven paarsgewijs in elk van de vier bedhoeken door de metalen 90 graden gebogen strip heen. 2. Sla de lange schroeven met een hamer eerst een stukje in de houten gaten in elk van de vier bedhoeken en draai ze daarna vast.”
Behalve dat het veel moeite kost een voorstelling van beide instructies te maken, is de kans op een verkeerde interpretatie groot. Neem het woordje “eerst” in de tweede instructie. Moet de gebruiker nu eerst de lange schroeven vastdraaien of eerst de korte schroeven? De volgorde lijkt: eerst instructie 1 uitvoeren en daarna instructie 2. Maar waarom staat er dan “eerst” in de tweede instructie?
Een illustratie leidt niet alleen direct tot sneller begrip, maar genummerde illustraties sluiten meteen alle verwarring over de benodigde volgorde uit. Met een louter tekstuele opzet ligt het gevaar van verwarring veel sneller op de loer.
Natuurlijk is het makkelijker snel een paar instructies op te schrijven dan een complete illustratie of verzameling illustraties op te zetten. In eerste instantie zijn tekstuele instructies dus zeker goedkoper. Maar schijn bedriegt. Illustraties behoeven namelijk geen vertaling. Met andere woorden: illustraties verdienen zich in negen van de tien gevallen dubbel-en-dwars terug.
Het verdient derhalve aanbeveling te investeren in geïllustreerde montagehandleidingen, ook als de montagehandleiding uit meer dan één illustratie bestaat. De verwarring bij de gebruiker daalt, maar de uiteindelijke productiekosten voor de fabrikant zo goed als zeker ook.
Voorbeeld van een goede montagehandleiding
Hieronder volgt een voorbeeld van een goede montagehandleiding. Het betreft hier de montage van een bed:
De montagehandleiding voor dit bed bestaat slechts uit een enkele illustratie. Meer is ook niet nodig. Er is geen sprake van achtereenvolgende taken: het bed laat zich monteren door in essentie een enkele instructie uit te voeren. Wel is het dan nodig dat twee mensen deze instructie tegelijkertijd ter hand nemen. Die hint is niet mis te verstaan, zie linksonder.
Zoals uit deze montagehandleiding blijkt, bestaat hij grotendeels uit illustraties (meervoud inderdaad, als we de tekening van het mannetje en vrouwtje als aparte illustratie meetellen). Toch is tekst soms onontkoombaar. Neem de waarschuwing om eerst te inspecteren of zich in de uitgefreesde gaten geen stofophopingen of houtschilfers bevinden. In de praktijk moet een fabrikant zodoende rekening houden met geringe vertaalkosten. Maar soms valt zelfs dat mee. Vaak kan de fabrikant een zin als “Do not tighten all the nuts until all of them are in place” zelf vertalen.
Zelf een montagehandleiding maken
Uit het bovenstaande blijkt dat een montagehandleiding bij eenvoudige producten zoals meubels best overzichtelijk kan blijven. Maar het opzetten van een montagehandleiding blijft een vak, vooral omdat er zeer gerichte illustraties nodig zijn.
Het is mogelijk deze illustraties intern te maken. Weergave van de productonderdelen zal het punt niet zijn. Die productonderdelen staan ongetwijfeld in digitale vorm in het archief van de fabrikant.
Maar de vraag is hoe je in welke illustraties welke nadruk legt. Dat is specialistisch werk. Naarmate het te monteren product complexer wordt (een sportvlegtuigje of een raceauto?), wordt het belang van een dergelijke specialistische benadering alleen maar groter.
Er zijn bedrijven actief waar dergelijke specialisten conceptueel, visueel en (toch ook) tekstueel samenwerken om een optimaal resultaat te bereiken.
Montagehandleiding laten maken door Manualise
Een bedrijf dat inmiddels zijn strepen heeft verdiend met het opzetten van montagehandleidingen, is Manualise. Dit bedrijf laat zich voorstaan op zijn visuele credo: als het met een plaatje kan, doe het dan ook met een plaatje. Dit uitgangspunt komt bij uitstek van pas in montagehandleidingen.
